Teknoloji dünyasında son birkaç yılın en popüler tartışması, yapay zekâların “halüsinasyon görmesi.” Evet, yanlış duymadınız; insan gibi düşünmeyen, rüya görmeyen, deneyim yaşamayan makineler… nasıl oluyorsa halüsinasyon görüyor. Birçok kişi bu ifadeye takılıyor, fakat asıl mesele çok daha derin: Bu hatalar, aslında bizim teknolojiyle kurduğumuz ilişkinin bir aynası.
Bugün kullandığımız büyük dil modelleri dev birer metin örüntü makinesi. İnternette ne varsa—doğrusu, yanlışı, dedikodusu, komplo teorisi—hepsi onların “evrenini” oluşturuyor. Dolayısıyla bazen gerçekle uydurmayı ayırt etmekte zorlanmaları şaşırtıcı değil. Çünkü beslendikleri dünyanın kendisi zaten çoğu zaman karmaşık, tutarsız ve gürültülü.
Peki sorun burada mı bitiyor? Elbette hayır. Asıl problem, bu yapay zekâları insan sezgisi ve sağduyusu ile çalışan birer otoriteye dönüştürme arzumuz. Cebimizde taşıdığımız cihazın bize yanıt verirken hiç yanılmayacağını düşünmek, belki de dijital çağın en naif beklentisi. Üstelik halüsinasyon dediklerimiz çoğu zaman, sistemin boşlukları doldurma çabası. İnsanlarda buna "yorum yapmak" deniyor, makinede ise "hata."
Aslında yapay zekânın hataları, bize iki önemli gerçeği hatırlatıyor:
Birincisi, teknolojinin mükemmel olmadığı; ikincisi ise bizim de mükemmel olmayan bir dünyadan veri topladığımız. Yapay zekâ, insanlığın kolektif bilgisinin bir yansımasıysa, oradaki çarpıklıkların da görünür olması kaçınılmaz.
Yine de bütün bu tartışmaların ortasında ilginç bir çelişki var: Yapay zekânın halüsinasyon gördüğünü söyleyip duruyoruz ama belki de asıl halüsinasyonu biz görüyoruz—onların tamamen kusursuz, her soruyu bilen, yanılmaz birer dijital bilge olmasını bekleyerek.
Oysa teknolojinin geleceği, hatasız bir makine yaratmakta değil; hataları anlayan, sınırlarını kabul eden ve onunla birlikte daha doğru sorular sormayı öğrenen bir toplum inşa etmekte yatıyor.
Kısacası yapay zekâ halüsinasyon görüyor olabilir, ama bize düşen görev, kendi hayallerimizle gerçekleri ayırt edebilmek. Çünkü bazen makinenin değil, insanın hayal gücü daha tehlikeli olabilir.
